İşe İade Davası
AS-FA Hukuk Bürosu olarak bu yazımızda İşe İade Davasını anlattık. İşe iade davası nedir, işe iade davasının açılabilme şartları nelerdir, dava açma süresi nedir, işe başlatmama tazminatı, boşta geçen süre ücreti (tazminatı) gibi konuları aktardık. Aktardığımız bilgi ve görüşler bir kaynak teşkil etmekle birlikte yol gösterme amaçlıdır.AS-FA Hukuk Bürosu olarak danışanlara hak kayıplarının yaşanmaması amacıyla, alanında uzman avukatlardan hukuki danışmanlık ve avukatlık hizmeti almalarını öneriyoruz.
Bu yazı Avukat Ufuk ALABUCAK tarafından kaleme alınmıştır.
İşe İade Davası Nedir?
İşe İade Davası, işveren tarafından iş akdi geçerli bir neden olmaksızın feshedilen işçinin, işe iadesini talep ettiği davaya denilmektedir.
İş Kanunu, belirli şartlar dahilinde iş sözleşmesi haksız olarak feshedilen işçiye, işe iade davası açma hakkı tanımıştır. İşe iade davası, 4857 sayılı İş Kanunu’nda düzenlenmiştir. Kanunda bu davanın açılabilmesi için gereken şartlar ve işçilerin hakları da belirtilmiştir.
İşe İade Davasının Kanuni Dayanağı
4857 sayılı İş Kanunu’nun 18/1. maddesinde;
‘’Otuz veya daha fazla işçi çalıştıran işyerlerinde en az altı aylık kıdemi olan işçinin belirsiz süreli iş sözleşmesini fesheden işveren, işçinin yeterliliğinden veya davranışlarından ya da işletmenin, işyerinin veya işin gereklerinden kaynaklanan geçerli bir sebebe dayanmak
zorundadır.(Ek cümle: 6552 – 10.9.2014 / m.2) “Yer altı işlerinde çalışan işçilerde kıdem şartı aranmaz.”
şeklinde geçerli neden olmaksızın iş akdinin feshedilemeyeceği belirtilmiştir. Aksi durumda işçinin işe iade davası açma hakkı bulunmaktadır.
İşe İade Davasının Hukuki Dayanağı Nedir?
İşe iade davası ve diğer işçi, işveren uzlaşmazlıkları 4857 sayılı İş Kanunu ile düzenlenmiştir.
- Kanunun 21. Maddesi geçersiz sebeple yapılan feshin sonuçlarını,
- Kanunun 20. Maddesi feshin bildirimine itiraz usulünü,
- Kanunun 19. Maddesi feshin şekli ve usulünü,
- Kanunun 18. Maddesi geçerli fesih yöntemlerini düzenlemiştir.
İşe İade Davasının Açılabilme Şartları
İşe iade davası açabilmek için belli başlı şartların gerçekleşmiş olması gerekir.
a) İş akdinin İş Kanunu’na tabi olması
b) İş sözleşmesinin belirsiz süreli olması
c) İş yerinde otuz veya daha fazla işçi çalıştırılıyor olması
d) İşçinin iş yerinde en az altı aylık kıdeminin olması
e) İşveren vekili statüsünde bulunmamak
f) İşverenin iş sözleşmesini geçerli bir sebebe dayanmadan feshetmiş olması
a) İş akdinin İş Kanunu’na tabi olması
4857 sayılı İş Kanunu 2. Maddesine göre işçi bir iş sözleşmesine dayanarak çalışan gerçek kişidir. İşçinin işe iade davası açabilmesi için İş Kanunu kapsamında çalışan bir işçi olması gerekmektedir.
b) İş sözleşmesinin belirsiz süreli olması
4857 sayılı İş Kanunun 11. Maddesine göre belirsiz süreli iş sözleşmesi iş ilişkisinin bir süreye bağlı olarak kurulmadığı sözleşmeye denir. İşe iade davası açılabilmesi için işçi ile işveren arasındaki iş sözleşmesi, belirsiz süreli iş sözleşmesi olmalıdır.Belirli süreli iş sözleşmesinde, taraflarca belirlenen süre sonunda iş sözleşmesi kendiliğinden sona erer. Bu durumda işçilerin işe iade davası açma hakkı bulunmamaktadır. Ancak, sözleşmede belirtilen sürenin sona ermesiyle birlikte işçi işten çıkarılmamışsa ve iş yerinde çalışmaya devam ediyorsa, iş ilişkisi belirsiz süreli iş sözleşmesine dayalı olarak devam eder. Böyle bir durumda işçi işe iade davası açabilecektir. İş Kanunu’na göre belirli süreli iş sözleşmesi esaslı bir neden olmadıkça birden fazla kez üst üste yapılamaz. Esaslı bir neden olmadan üst üste yapılan belirli süreli iş sözleşmeleri, başından itibaren belirsiz süreli kabul edileceğinden işçi, işe iade davası açabilecektir.
c) İş yerinde otuz veya daha fazla işçi çalıştırılıyor olması
İşçinin işe iade davası açabilmesi için fesih tarihinde, fesheden işverene ait işyerinde 30 veya daha fazla işçi çalıştırılıyor olmalıdır. İşverenin aynı iş kolunda birden fazla işyeri varsa; bu işyerlerindeki işçi sayıları da işyerinde çalışan işçi sayısının hesabında dikkate alınır.
İş Kanunu madde 18/4/2. fıkrasında ‘’ İşverenin aynı işkolunda birden fazla işyerinin bulunması halinde, işyerinde çalışan işçi sayısı, bu işyerlerinde çalışan toplam işçi sayısına göre belirlenir.’’ şeklinde bu husus açık bir şekilde belirtilmiştir.
d) İşçinin iş yerinde en az altı aylık kıdeminin olması
İş Kanunu madde18/1 gereği işçinin işe iade talebinde bulunabilmesi için aynı işyerinde, enaz 6 ay kıdemli olması gerekir. 6 aylık kıdem hesaplanırken İş Kanunu’nun “çalışma süresinden sayılan haller” başlıklı 66. maddesindeki süreler dikkate alınır. 6 aylık kıdem, aynı işverenin bir veya değişik işyerlerinde geçen süreler birleştirilerek hesap edilmelidir. Kanun yer altı işlerinde çalışan işçiler için en az 6 aylık kıdemi aramamıştır. Yer altı işçileri 6 aylık kıdeme sahip olmasalar da işe iade şartlarından faydalanacaklardır.
e) İşveren vekili statüsünde bulunmamak
İş Kanunun 18. Maddesine göre işletmenin bütününü sevk ve idare eden işveren vekili ve yardımcıları ile işyerinin bütününü sevk ve idare eden ve işçiyi işe alma ve işten çıkarma yetkisi bulunan işveren vekilleri, iş güvencesi kapsamında bulunmadıklarından işe iade
davası açamazlar.
f) İşverenin iş sözleşmesini geçerli bir sebebe dayanmadan feshetmiş olması
İşe iade davası açılabilmesi için iş sözleşmesinin işveren tarafından geçerli bir neden olmaksızın feshedilmiş olması gerekmektedir.
İş Kanunu’nun 18. maddesinde aşağıda yazılı haller geçersiz fesih nedeni olarak sayılmıştır :
- Sendika üyeliği veya çalışma saatleri dışında veya işverenin rızası ile çalışma saatleri içinde sendikal faaliyetlere katılmak.
- İşyeri sendika temsilciliği yapmak.
- Mevzuattan veya sözleşmeden doğan haklarını takip veya yükümlülüklerini yerine getirmek için işveren aleyhine idari veya adli makamlara başvurmak veya bu hususta başlatılmış sürece katılmak.
- Irk, renk, cinsiyet, medeni hal, aile yükümlülükleri, hamilelik, doğum, din, siyasi görüş ve benzeri nedenler.
- 74 üncü maddede öngörülen ve kadın işçilerin çalıştırılmasının yasak olduğu sürelerde işe gelmemek.
- Hastalık veya kaza nedeniyle 25 inci maddenin (I) numaralı bendinin (b) alt bendinde öngörülen bekleme süresinde işe geçici devamsızlık.
İşçinin haklı fesih, istifa, işverenle anlaşma vb. bir yolla iş akdinin sonlandırması durumunda, işe iade talebinde bulunulamaz. Geçerli olmayan fesih sebepleri kanunlarla belirlenmiştir. Geçerli fesih sebeplerine ise mahkeme karar verecektir. Fesih bildirimi işverence yazılı olarak yapılmalıdır ve bildirimde fesih sebebinin açık ve kesin olarak belirtilmesi gerekmektedir. İşveren fesih sebebini belirtmeksizin işçiyi işten çıkarırsa, işçi işe iade davası açabilir. Feshin geçerli nedene dayandığı yönünde ispat külfeti işverene ait olup, işverence somut olarak fesih nedeninin gerçekleştiği ispatlanmalıdır. İşverenin bu konuyla ilgili olarak işçinin savunmasını da alması gerekir. Savunma alınmadan yaptırım uygulanması kabul edilemez. Savunmanın alınmadığı durumlarda işçi, işe iade hakkını kullanabilecektir. İspat açısından savunmanın yazılı olarak alınması daha uygun olacaktır.
İş Akdi Nasıl ve Ne Şekilde Feshedilmelidir?
İş Kanunun 19. Maddesine göre işveren fesih bildirimini yazılı olarak yapmak ve fesih sebebini açık ve kesin bir şekilde belirtmek zorundadır. Yargıtay 9. Hukuk Dairesi 2003/14676 Esas 2004/12696 sayılı Kararında “Fesih sebebinin açık olarak gösterilmemesi geçersizlik nedeniyle işe iadeyi gerektirir.“ kararını vermiştir.
Aynı maddenin 2. Fıkrasına göre işveren hakkındaki iddialara karşı savunmasını almadan bir işçinin belirsiz süreli iş sözleşmesini, o işçinin verimi veya davranışıyla ilgili nedenlerle feshedemez. Ancak işverenin 25. Maddenin II numaralı bendi (Ahlak ve iyi niyet kurallarına uymayan haller ve benzerleri) şartlarına uygun fesih hakkı saklıdır. Yargıtay 9.Hukuk Dairesi 2004/646 Esas 2004/12696 sayılı Kararında “İşçinin davranışı ve verimi konusunda savunması alınmadan iş sözleşmesinin feshi geçersizdir.“ kararını vermiştir.
İşe İade Davası Açma Süresi Nedir?
Mevzuatımızda yapılan muhtelif değişiklikler ile arabulucluk müessesine başvurmak bazı davalar için zorunlu hale getirilmiştir. İşe iade davası açılmadan önce arabulucuya başvurulması işe iade davasının şartıdır. Arabulucuya başvurulmadan doğrudan açılan işe iade davası, usulen
reddedilecektir.
İş Kanunu m. 20/1 uyarınca işe iade davalarında işçi, fesih bildiriminin tebliği tarihinden itibaren, bir ay içinde arabulucuya başvurmak zorundadır. Arabuluculuk faaliyeti sonunda anlaşmaya varılamaması hâlinde işçi, işe iade davasını, son tutanağın düzenlendiği tarihten itibaren iki hafta içinde açabilir. Bu süreler hak düşürücü sürelerdir, uyulmadığı takdirde işe iade davası usulden reddedilecektir.
İşe İade Davasının Sonuçları
İşe iade davası açan işçinin iddiaları geçerli bulunmaz ve iş akdinin geçerli bir sebeple feshedildiğine hükmedilirse, işçinin işe iadesi söz konusu olmaz. Ancak, İş akdi işverence feshedilen işçi tarafından feshin geçersizliğine ilişkin açtığı dava sonucu mahkemece işe iade kararı verildiği takdirde fesih geçersiz sayılmaktadır.
a) İşe İade Davası Kazanılırsa
Eğer işe iade davasının sonucunda feshin geçersiz olduğuna karar verilmişse, işveren işçiyi bir ay içinde işe başlatmak zorundadır. İşçinin başvurusu üzerine işveren bir ay içinde işçiyi işe başlatmaz ise, işe başlatmama tazminatı ödemekle yükümlü olur. İşe başlatmama tazminatı işçinin en az dört aylık en çok sekiz aylık ücreti tutarında belirlenir.
Ayrıca işe iade davasının sonucunda feshin geçersiz olduğuna karar verilmişse, işveren işçiye boşta geçen süre ücreti (tazminatı) öder. Boşta geçen süre ücreti, işçi işe başlatılsa da başlatılmasa da işveren tarafından işçiye ödenir. Boşta geçen süre tazminatı, işçinin en son ücreti ve diğer hakları esas alınarak, kararın kesinleşmesine kadar çalıştırılmadığı süreç için işçiye en çok dört aylık ücret ve diğer hakları miktarında olacak şekilde belirlenir.
İşe iade davası açılmadan önce işveren tarafından işçiye kıdem tazminatı ödenmiş olabilir. Ancak bu durum işe iade davasının açılmasında hukuki bir engel oluşturmaz. İşçi kıdem tazminatı alsa da işe iade davası açabilir. Ancak kıdem tazminatı ödenen işçinin, davanın kazanılması halinde,kıdem tazminatı miktarı mahsup edilir.
4857 sayılı İş Kanunun 21. Maddesi uyarınca :
“İşçi kesinleşen mahkeme veya özel hakem kararının tebliğinden itibaren on işgünü içinde işe başlamak için işverene başvuruda bulunmak zorundadır.“
On günlük süre hak düşürücüdür. İşçi bu süre içerisinde başvuruda
bulunmadığı takdirde işverenin feshi geçerli bir feshe dönüşür. Kendisine ödenecek olan işe iade tazminatına ve boşta geçen süre ücretine hak kazanamaz.
İşçi on günlük süre içinde işverene başvurduğu takdirde, işveren tebliğ tarihinden itibaren 30 gün içerisinde cevap vermek zorundadır.
İşe Başlatmama Tazminat Tutarı
İşe başlatmama tazminatı yasal düzenleme gereği en az 4 aylık, en fazla 8 aylık ücret kadar olabilir. İşçiye ödenecek işe başlatmama tazminatının kaç aylık ücret tutarında olacağına ilişkin olarak Yargıtay 9. Hukuk Dairesi’nin 6.4.2015 tarihli 2015/6315 Esas 2015/13291 Kararı :
“Dairemizin yerleşik uygulaması gereği, iş güvencesi niteliğindeki bu tazminat işçinin kıdemi, fesih sebebi gibi olgular dikkate alınarak belirlenmelidir. Maddenin alt ve üst sınırları aşılamaz. Üst sınırın aşılmasının tek istisnası 6356 sayılı Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmesi Kanunu’nun 25. maddesindeki sendikal nedenle yapılan fesihlerdir. Bu kanun yürürlüğe girdikten sonra sendikal nedenle yapılan fesihlerde tazminat; işçinin başvurusu, işe başlatma ve başlatılmama şartına bağlı olmaksızın işçinin en az bir yıllık ücreti tutarında belirlenecektir. Dairemizin uygulaması bu yöndedir. (12.12.2013 gün ve 2013/8422 Esas, 2013/33052 Karar sayılı ilamımız).
Dairemiz yıllık ücretli izinle ilgili 53. maddedeki kıdem sürelerini dikkate alarak 6 ay ile 5 yıl arasında kıdemi olan işçi için 4, 5 yıl ile 15 yıl arasında kıdemi olan işçi için 5, 15 yıldan fazla kıdemi olan işçi için 6 aylık ücreti tutarında işe başlatmama tazminatın belirlenmesini öngörmekte, fesih sebebine göre bu miktarlarda azami sınır 8 aya kadar da çıkmaktadır.’’
Buna göre;
- 6 ay-5 yıl arası hizmet süresi olanlar için : 4 aylık işe başlatmama tazminatı
- 5 yıl-15 yıl arası hizmet süresi olanlar için : 5 aylık işe başlatmama tazminatı
- 15 yıldan fazla hizmet süresi olanlar için : 6 aylık işe başlatmama tazminatı belirlenecektir. Feshi sebebine bağlı olarak mahkeme 8 aya kadar bu tazminat miktarını artırabilecektir.
Sendikal feshilere ilişkin olarak işe başlatmama tazminatı bakımından yasada yer alan 8 aylık ücret sınırı 1 yıllık ücrete kadar çıkabilecektir.
b) İşe İade Davası Kaybedilirse
Eğer işe iade davasının sonucunda ,işveren tarafından iş sözleşmesinin geçerli ve/veya haklı nedenle feshedildiğine karar verilmişse, işverenin işçiyi tekrar işe başlatma gibi bir mecburiyeti olmaz. Davanın reddi halinde davacı işçi, yargılama giderleri ile -karşı taraf kendini vekil ile temsil ettirmiş ise- karşı tarafın vekalet ücretini ödemekle yükümlü olur. İşveren işçiyi tekrar işe başlatmak mecburiyetinde olmadığından, işçi işe başlatmama tazminatına da hak kazanamayacaktır. Daha önceki yazılarımızda ”İşverenin Haklı Nedenle Derhal Fesih Hakkı” konusunu ele almıştık. Bu bağlamda eğer işveren işçiyi haklı nedenlerle işten çıkarmışsa, işçi kıdem tazminatına hak kazanamayacaktır. Hatta işe iade davası sonucunda mahkeme işçinin iş sözleşmesinin haklı nedenle feshedildiğine hükmederse işçi ihbar tazminatı da alamayacaktır. Detaylı bilgi edinmek için aşağıdaki linkten ”İşverenin Haklı Nedenle Derhal Fesih Hakkı” adlı makalemizi okuyabilirsiniz.
İşe İade Davası Ne Kadar Sürede Sonuçlanır?
İşe İade Davasının ne kadar süreceği konusunda net bir cevap vermek mümkün olmasa da İş Kanunu m. 20/3 gereğince, bu dava ivedilikle sonuçlandırılır. İşe iade davalarının ivedilikle sonuçlanması gerektiği düzenlenmiş olup, bu dava diğer iş davalarına göre daha kısa sürede sonuçlanmaktadır. İşe iade davalarında seri muhakeme usulü uygulanması nedeniyle Hukuk Muhakemeleri Kanunu’na göre yaklaşık olarak 2 ay içerisinde sona erecektir. Ancak uygulamada bu davalar, delillerin toplanması, dilekçelerin tebliği aşamaları gibi nedenlerden dolayı uzayabilir. Davanın sonuçlanması ortalama 4 ila 12 ay arasındadır. İstinaf yoluna başvurulması halinde bu süre biraz daha uzayacaktır.
İşe İade Davasında Arabulucuya Başvurma Zorunluluğu
İş Mahkemeleri Kanunu madde 3/1 uyarınca, 01/01/2018 tarihinden itibaren, işe iade davası açabilmek için öncelikle arabulucuya başvurulması olması zorunlu hale getirilmiştir. Arabulucuya başvurmadan önce dava açılması halinde mahkeme davayı usulden reddedecektir.
İşe iade davasında geçerli nedenin ispatı, tazminat miktarları, dava sonucunda yapılacak başvurular gibi konular düşünüldüğünde hukuki yardım alınması,hak kayıplarına uğramamak adına önemlidir.
